Coraz więcej kontrowersji wokół przegrzewających się Ryzenów

Jeden z nowszych procesorów AMD Ryzen 7 7800X3D (ok. 2300 zł, cena z VAT), okrywa się złą sławą od jakiegoś czasu. Dzieje się to za sprawą wielu przypadków uszkodzonych egzemplarzy. Procesor ten potrafi się przegrzać i ulec termicznemu samozniszczeniu, ale nie tylko AMD może być tutaj winne. Specjaliści z technicznego kanału Gamers Nexus przeanalizowali na wskroś uszkodzony produkt za pomocą mikroskopów elektronowych i tomografów. Oto wnioski, do jakich doszli.

Ryzen 7 7800X3D puścił „magiczny dym”

Prowadzący kanał Gamers Nexus Steve Burke opowiada, jakie badania zostały wykonane na zniszczonym egzemplarzu 7800X3D. Począwszy od powierzchownych oględzin przy użyciu mikroskopu:

Procesor od strony złącz – wyraźnie widoczne nadpalenie. Źródło: Gamers Nexus

Rzecz jasna w ten sposób nie udało się poznać odpowiedzi na pytanie, co zaszło w środku procesora. Aby się o tym przekonać, Gamers Nexus poprosił o wykonanie zdjęć rentgenowskich i tomografii komputerowej (CT) zniszczonego układu.

Prześwietlenia rentgenowskie spalonego procesora. Źródło: Gamers Nexus

Niestety, Steve Burke nadal nie mógł powiedzieć, że zna miejsce, gdzie wszystko się zaczęło. Prześwietlenia CT naprowadziły jednak youtuberów na właściwy kurs. Dzięki nim mogli zobaczyć strefy największych zniszczeń – widoczne były przerwania połączeń i zmiany w strukturze dielektryka (izolatora elektrycznego). Nie pozostało więc nic innego, jak przeciąć procesor i jego przekrój poddać badaniom pod skaningowym mikroskopem elektronowym.

Zdjęcie ze skaningowego mikroskopu elektronowego.Źródło: Gamers Nexus

Czy tak wnikliwa analiza pozwoliła poznać przyczynę przegrzewania się Ryzenów? Być może Steve Burke dostrzegł wadę konstrukcyjną Ryzena 7 7800X3D? Otóż niestety nie. Dzięki mikroskopowi elektronowemu z dużym prawdopodobieństwem udało się ustalić miejsce, gdzie rozpoczęła się katastrofa. W jednym z trzech wypalonych stref miedziane połączenie układu wejść BGA uległo stopieniu, przepalając materiał podłoża (dielektryk) i tworząc zwarcie.

Powiązane:Podstawowy Mac Mini M4 nie ma konkurentów według recenzentów. Dodatkowy RAM i SSD kosztują jednak zbyt wiele

Jednak aby przetopić miedź, potrzebna jest temperatura ok. 1085 stopni Celsjusza. Więc coś już musiało być uszkodzone, skoro przewodnik podgrzał się do tak wysokiej temperatury. Steve Burke podejrzewa, że wszystko zaczęło się wśród tranzystorów – warstwa dielektryka dzieląca je, została przebita w wyniku działania wysokiej temperatury i tam powstało pierwsze zwarcie.

Jednak tutaj youtuberzy na własne (ew. elektronowe) oczy przekonali się o „magii” współczesnej technologii procesorowej. Nawet pod tak dużym powiększeniem nadal nie można było dostrzec pojedynczych tranzystorów. Widoczne były jedynie jako szary prostokąt.

Producenci płyt nie są bez winy

Fakt, że Ryzen 7 7800 X3D się przegrzewa nie podlega dyskusji. Ale przecież nowoczesne płyty rzekomo mają wiele systemów zabezpieczeń termicznych, nadnapięciowych, nadprądowych itp. Problem zaczyna się, gdy płyta główna nie działa poprawnie. Większość producentów integruje w BIOS-ie swoich produktów oprogramowanie do podkręcania procesorów. Ba, niektóre modele posiadają profile overclockingu aktywne domyślnie.

Kanał Gamers Nexus opublikował nagranie, niedługo po filmie z mikroskopową analizą Ryzena 7 7800X3D. Testuje w nim płytę główną Asus X670E Xhair Hero (3149 zł, cena z VAT) – model z podstawką AM5 dla nowych Ryzenów, obsługą pamięci DDR5, a także obsługą technologii AMD Extended Profiles for Overclocking (EXPO). Ta ostatnia to zestaw profili overclockingu, które pozwalają łatwo zwiększyć wydajność procesora.

Jednak Steve Burke podczas testów odkrył, że płyta główna nieco zawyża napięcia podawane na procesor w EXPO Prime 95. Zmierzono od 1,39 V do 1,41 V – to sporo więcej, niż ustawia tutaj konkurencja.

Wyniki pomiarów napięć profili technologii AMD EXPO. Źródło: Gamers Nexus

Gamers Nexus podkreśla przy tym, że nie są tu winne profile EXPO, gdyż one same nie ustalają napięć. Robi to elektronika płyty głównej, a więc wina może tutaj leżeć po stronie Asusa. Co ciekawe, producent opublikował aktualizację BIOS-u tej płyty, która wg. opisu ogranicza napięcie na nowych Ryzenach z serii 7000 do 1,3 V. Ale jest ona w wersji beta, więc jej użycie może podważyć gwarancję.

Steve Burke poinformował o wymianie maili z przedstawicielem firmy Asus, który chciał osobiście porozmawiać z youtuberami po publikacji pierwszej części materiału o palących się Ryzenach (gdzie pojawił się wątek problemów z płytami Asusa).

Trzeba przyznać, że to dość ciekawe zachowanie. Firma AMD już wcześniej odniosła się do problemów z tymi Ryzenami, wydając komunikat o wymaganej aktualizacji oprogramowania, która prawdopodobnie ogranicza napięcie do 1,3 V. Partnerzy AMD zastosowali się do zaleceń (m.in. MSI i Asus), choć jak widać aktualizacja może mieć formę oprogramowania w wersji beta.

Metody pomiarowe kanału Gamers Nexus. Źródło: Gamers Nexus

Napięcie procesora ma istotne znaczenie dla overclockingu. Jego podniesienie stabilizuje zachowanie układu ze zwiększonym taktowaniem, ale trzeba to robić ostrożnie. Wystarczy, że układ będzie miał drobną wadę konstrukcyjną, gdzieś wśród tranzystorów warstwa dielektryka będzie o parę mikronów zbyt cienka. Wtedy nieco zbyt wysokie napięcie uruchomi lawinę katastrofalnych następstw, które skończą się tak, jak opisał dokładnie Gamers Nexus.

Czytaj więcej:Mac mini zamiast PS5 Pro? To brzmi, jak żart, ale Apple mocno stawia na gaming

Ten materiał nie jest artykułem sponsorowanym. Jego treść jest autorska i powstała bez wpływów z zewnątrz. Część odnośników w materiale to linki afiliacyjne. Klikając w nie, nie ponosisz żadnych dodatkowych kosztów, a jednocześnie wspierasz pracę naszej redakcji. Dziękujemy!

Arkadiusz Strzała

Arkadiusz Strzała

Swoją przygodę z pisaniem zaczynał od własnego bloga i jednego z wczesnych forum (stworzonego jeszcze w technologii WAP). Z wykształcenia jest elektrotechnikiem, posiada zamiłowanie do technologii, konstruowania różnych rzeczy i rzecz jasna – grania w gry komputerowe. Obecnie na GOL-u jest newsmanem i autorem publicystyki, a współpracę z serwisem rozpoczął w kwietniu 2020 roku. Specjalizuje się w tekstach o energetyce i kosmosie. Nie stroni jednak od tematów luźniejszych lub z innych dziedzin. Uwielbia oglądać filmy science fiction i motoryzacyjne vlogi na YouTube. Gry uruchamia głównie na komputerze PC, aczkolwiek posiada krótki staż konsolowy. Preferuje strategie czasu rzeczywistego, FPS-y i wszelkie symulatory.